Czy libertarianie mogą korzystać z państwa?

Napotkałem ciekawą próbę polemiki między dwoma libertarianami dotyczącą stosunku wolnościowców do państwa, a ściślej do korzystania przez nich z usług państwa. Kwestia dotyczy poglądu na to, czy libertarianin może korzystać z usług państwa. Jakub Wozinski postuluje, że jest to niemoralne, natomiast Damian Kubiak przeciwnie – sugeruje, że libertarianie mają pełne prawo odebrać od państwa to, co zostało im przez nie wcześniej zagrabione. Obaj mają po części rację, przychylam się jednak do stanowiska pierwszego, zgodnie z którym, libertarianin nie powinien korzystać z usług państwa, o ile tylko jest to możliwe. Poniżej przedstawię wyjaśnienie swojego stanowiska.

Państwo jest instytucją postępującą niemoralnie, gdyż dopuszcza się procederu, który w przypadku osób nie będących funkcjonariuszami państwowymi, byłoby nazwane grabieżą, kradzieżą czy wymuszeniem. Innymi słowy, państwo nakłada na ludzi podatki – daniny identyczne do bandyckich haraczów pobieranych przez zorganizowane grupy przestępcze. Różnica jest taka, że państwo „w zamian” oddaje obywatelowi pewne usługi, nazywane też „dobrami publicznymi”. De facto obywatel jest jednak do korzystania z tych „usług” zmuszany, gdyż w przypadku wielu z nich (wojsko, policja), nie ma możliwości rezygnacji z ich usług, a nawet, jeśli ma (w końcu nie musi zgłaszać na policji, gdy ktoś ukradnie mu samochód lub go pobije) to z opłaty na te „usługi” zrezygnować mu nie wolno. Opłaty są więc przymusowym haraczem. W tym punkcie zgadzamy się wszyscy, Wozinski, Kubiak jak i ja uznajemy podatki za nielegalną grabież.

Państwo część zagrabionych pieniędzy „zwraca” obywatelom w postaci usług, inwestycji w infrastrukturę itp. Niektórzy w tym punkcie stwierdzą, że skoro tak, to wszystko się wyrównuje, państwo i obywatele są kwita i nie ma o czym mówić. Libertarianie do tej grupy oczywiście nie należą. Naszym zdaniem dochodzi do szkodliwej, niesprawiedliwej redystrybucji bogactwa, w dodatku redystrybucja ta zubaża społeczeństwo, gdyż część pieniędzy zostaje zmarnowane na urzędników i polityków, którzy są niepotrzebnymi pośrednikami nie produkującymi niczego wartościowego. Innym zarzutem, który jest bardzo ważny, jest fakt przemieszczania dochodów od jednych ludzi do innych – co jest z gruntu niesprawiedliwe. Ponadto zwykle jest to transfer od jednostek produktywnych i przedsiębiorczych do leniwych i nieproduktywnych. Nawet jednak, gdyby było odwrotnie, pozbawianie kogoś owoców jego pracy i przekazanie ich komuś innemu nie znajduje żadnego usprawiedliwienia.

Mimo to, Damian Kubiak stwierdza, że niebezpieczne jest uznawać, że libertarianin korzystający z państwowych usług, postępuje źle.

„Jest to całkowicie zrozumiałe, trudno bowiem uznać za czyn godny pochwały kradzież. Tu się w pełni zgadzam z Wozinskim. Jednak on idzie dalej i twierdzi, iż ktokolwiek korzysta z dotacji państwa, również postępuje niemoralnie. Ja uważam tego typu tok myślenia za błędny.”

Czy ktoś korzystający z pieniędzy danych mu przez złodzieja, postępuje dobrze? Z pewnością nie. Usprawiedliwić go może tylko brak możliwości wyboru – na przykład małoletni syn złodzieja nie może zrezygnować z jedzenia, bo jest kupowane za skradzione pieniądze. Jednak już dorosły człowiek ma moralny obowiązek pogardzić dobrami pochodzącymi z rabunku lub kradzieży. Analogicznie, libertarianin korzystający z „państwowych dotacji”, postępuje niemoralnie. Nie ma obowiązku korzystania z takich dotacji. Tutaj absolutnie nie zgodzę się z Kubiakiem, piszącym, że:

„Korzystanie z dotacji nie jest w moim odczuciu czymś niemoralnym i sprzecznym z etyką wolnego rynku.”

Nic bardziej mylnego. Wolny rynek polega na dobrowolnej wymianie dóbr i usług, natomiast państwowe dotacje polegają na przymusowym transferze pieniędzy od jednej grupy osób do innej grupy. Powiedzieć że dotacje państwowe i wolny rynek nie stoją w sprzeczności, to jak stwierdzić, że pacyfizm i bombardowanie cywilnych obiektów nie stoi w sprzeczności. Kubiak argumentuje w obronie swojej tezy stwierdzając, że przecież obywatele mają prawo odebrać to, co państwo wcześniej im niesprawiedliwie zabrało.

Owszem, jest jak najbardziej słusznym, aby A okradziony przez B, mógł odebrać B to, co ten mu ukradł. Także wtedy, gdy B okradł A przy pomocy bandziorów nazywających siebie „urzędnikami skarbowymi”.

Problem polega na tym, że państwowe usługi i dotacje trafiają najczęściej nie do tych, którzy najwięcej na nie płacą. W systemie państwowej redystrybucji, istnieje tylko niewielka grupa beneficjentów netto, którzy wychodzą na plus. Cała reszta to płatnicy netto, którzy oddają do wspólnej kasy więcej, niż zyskują. W przeciwnym wypadku system zawaliłby się z powodu braku środków – nie można dać obywatelom więcej, niż się im uprzednio zabierze.

Ponadto podejście zaproponowane przez Kubiaka osłabia postulaty wolnościowe. Sugerowanie, że korzystanie z usług państwa jest konieczne tylko wprowadza zamęt i podważa wiarygodność środowiska libertarian, na co zwraca wyraźnie uwagę Wozinski w swojej krótkiej obronie. Zdecydowanie zbyt krótkiej moim zdaniem i skupiającej się na najmniej ważnym aspekcie problemu.

Szkoda, że nie rozwinął raczej kierunku, który nakreślił w tym zdaniu:

„Natomiast istnieje całe mnóstwo branż i rynków, na których jest względna wolność i dlatego warto pokazywać innym, że my, libertarianie szanujemy własność.”

Otóż to! Wszędzie tam, gdzie państwowy przymus nie podcina nam nóg i gdzie możemy unikać kontaktu z państwową bandą złodziei i rabusiów, należy to robić. Korzystajmy z niepaństwowych alternatyw dla służby zdrowia,  ubezpieczeń, ochrony, transportu, szkolnictwa itp. Korzystanie z państwowych usług tylko daje etatystom argumenty przeciwko naszemu stanowisku – mogą powiedzieć, że państwo jest potrzebne, skoro nawet libertarianie leczą się w publicznych szpitalach, posyłają dzieci do publicznych szkół, czy uczelni. Będzie to oczywiście przewrotna i zafałszowana retoryka, ale nie jest to dla nas zbyt dobrym pocieszeniem. Oczywiście nie każdego z nas stać na to, aby za każdym razem uciec od państwowej „usługi”, zwłaszcza, gdy pomyśli o tym, że już i tak za nią zapłacił w podatkach. Dlatego czasem decydujemy się korzystać z nawet tych najgorszych usług państwa – nie mogąc pozwolić sobie na podwójne płacenie za luksus otrzymania dobrej jakości, prywatnych usług. To, że chcąc korzystać z usług prywatnych dobrej jakości, musimy jednocześnie i tak zapłacić za ich upośledzone, publiczne imitacje, jest największym dramatem każdego agorysty. Nie jest to naganne, jeśli faktycznie jesteśmy pod kreską, obrabowani przez fiskusa i z ciężkim sercem korzystamy z tego, co nam przymusowo wciskają.  Tutaj stanowisko Damiana Kubiaka jest w pełni zrozumiałe i trudno się z nim sprzeczać. Zresztą Wozinski też się z nim zgadza w tej kwestii:

„(…)my, libertarianie, żyjemy w obozie koncentracyjnym stworzonym przez państwo i nie mamy wobec pewnych rzeczy wyboru (chodniki, woda, koleje itd.).”

Czysta kalkulacja ekonomiczna czasem wyklucza luksus bojkotowania państwa. Jednak nie możemy pozwolić sobie na mówienie, że korzystanie z „dotacji” od rządu jest moralnie w porządku! Nie jest – może być co najwyżej desperacką reakcją na państwowy ucisk. Jest to jednak reakcja, która nie poprawia naszych perspektyw na przyszłość, nie przerywamy bowiem zaklętego kręgu redystrybucji, jak zauważa Wozinski:

„Można przecież sobie wyobrazić sytuację, w której mamy na świecie 100% osób deklarujących libertarianizm, a mimo to panujący komunizm. Dlaczego? Bo wszyscy libertarianie mówią, że można kraść zagrabione, ale nikt nie chce przestać.”

To, co naprawdę powinno nas interesować, jeśli chcemy myśleć o wolności i budowaniu społeczeństwa libertariańskiego, opartego nie na przymusie i redystrybucji, ale na dobrowolności i prawie własności, to jak nie pozwolić państwu nas okradać, a nie to, jak odebrać to, co państwo już nam ukradło. Tylko demontując państwową machinę grabieży poprzez konsekwentne unikanie jej chciwych macek, propagowanie libertariańskiej idei wśród ludzi, obnażanie państwowej nieudolności i szkód, jakie państwo generuje w gospodarce i społeczeństwie, pozwoli nam rozwiązać problemy, które trapią Jakuba Wozinskiego, Damiana Kubiaka i innych libertarian. Usprawiedliwianie pasożytowania na innych obywatelach poprzez wysysanie z aparatu państwowego ile tylko się da, nie przybliży nas ani trochę do celu. Państwo na tym właśnie opiera swoją potęgę i swój magnetyzm wśród mas, że oferuje każdemu nadzieję na okradzenie wszystkich pozostałych członków społeczeństwa przy naiwnej wierze w to, że samemu dołoży się do wspólnego worka mniej, niż się wyciągnęło. Innymi słowy, państwo to system, gdzie A stara się okraść B i C, B grabi A i C, a C pasożytuje na A i B. W ostatecznym rozrachunku wszyscy oni tracą, a zysk ponosi tylko samo państwo i służący mu urzędnicy i politycy, którzy czerpią dochód kosztem całej reszty i nic nie dokładają.

Celem libertarian powinno być więc nie zastanawianie się, czy powinniśmy jak najwięcej z tego systemu ukraść, aby chociaż wyjść ostatecznie na zero, lecz dążyć do osłabienia tej machiny, jej skompromitowania w oczach społeczeństwa i ostatecznie delegalizacji. Nie osiągniemy tego celu stwierdzając, że skoro zapłaciliśmy podatek, to jest okej, jeśli skorzystamy z dotacji od państwa. Należy mówić: ludzie, nie płaćcie podatków! Nie kupujcie bonów skarbowych! Nie zatrudniajcie się na umowę o pracę i nie płaćcie ZUS! Nie głosujcie na złodziei i bojkotujcie państwo na każdym kroku! Nie szanujcie urzędów i ich pracowników, ignorujcie polityków i wspierające ich media. Tylko wówczas możemy nazywać się wolnościowcami.

I tak, wstydzę się tego, że korzystałem z różnych usług państwa, wstydzę się, że sądziłem kiedyś, tak, jak Damian Kubiak, że moim celem powinno być odebranie z państwowej kasy jak najwięcej, w obronie na grabież z jego strony. I zrobię wszystko, aby mieć z państwem jak najmniej do czynienia, aby oddać mu jak najmniej moich pieniędzy, aby jak najbardziej je osłabić.